Naučnici su, uz pomoć teleskopa Džejms Veb, otkrili drevnu i daleku galaksiju, što može značajno promeniti naše razumevanje ranih godina svemira. Galaksija, poznata kao JADES-GS-z13-1, predstavlja jedan od najranijih poznatih objekata u svemiru i pruža dokaze da se prelazni period iz „mračnog doba“ svemira dogodio ranije nego što se prethodno smatralo.
Ovo otkriće je rezultat posmatranja galaksije onako kako je izgledala otprilike 330 miliona godina nakon događaja Velikog praska, koji je dogodio pre oko 13,8 milijardi godina. U tom kontekstu, Zemlja je stara oko 4,5 milijardi godina, što naglašava koliko je JADES-GS-z13-1 daleka i stara.
Astrofizičar Joris Vitstok sa Centra za kosmičku zoru Univerziteta u Kopenhagenu istakao je da je Džejms Veb potvrdio postojanje jedne od najudaljenijih galaksija poznatih do sada. Ova galaksija je od posebnog značaja jer se smatra da je univerzum prošao kroz brzo širenje u trenutku nakon Velikog praska. Kada se dovoljno ohladio, nastalo je mračno doba, tokom kojeg je mladi univerzum bio obavijen gustim slojem vodoničnog gasa u električno neutralnom stanju.
Nakon tog perioda, usledila je epoha rejonizacije, kada su se prvi put pojavili uslovi koji su omogućili svemiru da zasija. Nova istraživanja su pokazala da je galaksija JADES-GS-z13-1 izvršila prelazak u ovu epohu, što ukazuje na njenu važnost u razumevanju formiranja svemira.
Vitstok je dodao da, za razliku od drugih sličnih udaljenih galaksija, JADES-GS-z13-1 pokazuje jasne znakove prisustva izuzetno moćnog izvora ultraljubičastog zračenja. Ovi tragovi sugerišu da je galaksija neočekivano rano započela proces rejonizacije, što može imati velike implikacije za naše razumevanje ranih faza svemira.
Vreme kada su se u svemiru formirale prve zvezde, crne rupe i galaksije naziva se kosmička zora. Tokom ovog perioda, ultraljubičasto zračenje koje su emitovale nove zvezde značajno je uticalo na neutralni vodonik, uzrokujući promene u njegovom stanju i omogućavajući da svetlost pobegne u kosmos.
Kevin Hejlajn sa Univerziteta u Arizoni objasnio je da je svemir nakon Velikog praska bio sastavljen od vodonika, helijuma i tamne materije, koji su se polako hladili. U tom procesu, vodonik je bio u neutralnom stanju, što je značilo da su atomi vodonika imali vezane elektrone, čime su postajali neprozirni za energično ultraljubičasto zračenje.
Istraživači su zaključili da svetlost koju je teleskop Džejms Veb otkrio u galaksiji JADES-GS-z13-1 može poticati od intenzivnog formiranja zvezda u njenom jezgru, kao i od prisustva rastuće supermasivne crne rupe koja troši okolni materijal. Ova kombinacija faktora može objasniti zašto galaksija emituje toliko snažno ultraljubičasto zračenje, što je ključno za razumevanje njenog razvoja i uloge u ranom svemiru.
Galaksija JADES-GS-z13-1 je široka oko 230 svetlosnih godina, što je nekoliko stotina puta manja od naše galaksije Mlečni put. Ovo otkriće ne samo da može promeniti naše razumevanje formiranja galaksija, već takođe otvara nova pitanja o evoluciji svemira i uslovima koji su doveli do stvaranja prvih zvezda i galaksija.
Naučnici se nadaju da će dalja istraživanja i posmatranja sa teleskopom Džejms Veb doneti još više saznanja o ovim udaljenim objektima i njihovoj ulozi u istoriji svemira. Ova otkrića će zasigurno oblikovati buduće teorije o formiranju i evoluciji svemira, kao i o prirodi tamne materije i energije koja ga prožima.
