Na teritoriji Karanovca, koji je danas deo Kraljeva, 1863. godine živelo je ukupno 37.875 stanovnika, od kojih je 1.500 bilo u samom Karanovcu. Ove podatke saznali smo na promociji knjige „Popis stanovništva 1863. godine 1-2“, koju su priredili dr Bojana Miljković Katić, viši naučni saradnik Istorijskog instituta u Beogradu, i Nemanja Trifunović, kustos kraljevačkog muzeja. Knjiga sadrži dvogodišnja istraživanja koja obuhvataju popis ljudstva, nepokretnosti i prihoda, značajne za demografsku, privrednu i društvenu istoriju Srbije u 19. veku.
Na predstavljanju knjige, istaknuto je da je ovaj popis prvi sačuvani istorijski izvor koji detaljno beleži demografske podatke o stanovništvu Srbije. U vreme kada je knez Mihailo Obrenović vladao, vršila se centralizacija državne uprave, a promenila se i poreska politika. Prethodno oporezivanje, poznato kao glavnica, zamenjeno je porezom na imućnost. Ministar finansija Kosta Cukić, rođen u Karanovcu, predložio je izmenu zakona koja je obuhvatala popis stanovništva. Ovaj popis takođe sadrži podatke o muškarcima, ženama, deci i starijima, kao i o njihovom imovinskom stanju i prihodima.
Prema rečima Trifunovića, tadašnje seoske opštine sastojale su se od centralnog naselja i okolnih sela. Na primer, opština Lađevačka sa naseljima kao što su Lađevci, Obrvo i Cvetke, imala je čak 1.700 stanovnika, što je oko 200 više nego u čaršiji Karanovac. Velika sela obuhvatala su i Lazac, koji je pripadao Trnavskom srezu, kao i opštinu Kruševička sa selima Ribnica, Gotovac, Kovači i Žiča.
Ova knjiga predstavlja značajan izvor za istoričare, istraživače i sve one koji žele da saznaju više o svom porodičnom poreklu. Trifunović je naglasio važnost ovih podataka za razumevanje društvenih i ekonomskih prilika u Srbiji tog vremena.
Zanimljivo je pogledati popis iz 1863. godine za oblast Gokčanice, Brezne i sela studeničkog sreza, kao što su Orlja glava, Milići i Mlanča. Tada su tu bile prisutne porodične zadruge koje su imale i do 30 članova u okviru jednog domaćinstva. Međutim, 162 godine kasnije, mnoga od tih planinskih sela su gotovo prazna, sa jednocifrenim brojem domaćinstava. Ova promena demografske slike može se posmatrati kao odraz migracija i promena u načinu života, što dodatno ukazuje na značaj analize ovih istorijskih podataka.
Knjiga „Popis stanovništva 1863. godine 1-2“ nije samo historijski dokument, već i alat za istraživanje i razumevanje demografskih promena. Ona može biti od pomoći istraživačima koji se bave temama vezanim za migraciju, urbanizaciju i promene u strukturi domaćinstava kroz vreme. Takođe, može poslužiti kao osnova za buduća istraživanja i analize koje će dodatno osvetliti složenu istoriju ovog dela Srbije.
Promocija knjige održana je u Narodnom muzeju u Kraljevu, gde su pored autora, prisustvovali istoričari, istraživači i ljubitelji istorije. Svi su se složili da je ovakvo izdanje od velikog značaja za razumevanje prošlosti, ali i za očuvanje kulturnog nasleđa ovog kraja. Očekuje se da će ova knjiga inspirisati nove generacije istoričara i istraživača da dublje istraže bogatu i složenu prošlost Srbije.
