Meksički revolucionar Pančo Vilja ubijen je 20. jula 1923. u gradu Paralu u meksičkoj saveznoj državi Čiuaua. Vilja, čije je pravo ime bilo Hose Doroteo Arango Arambula, bio je jedan od najpoznatijih vođa Meksičkog građanskog rata, koji se odvijao od 1910. do 1920. godine. Rođen kao siroče, Vilja je preživio bez formalnog obrazovanja i postao slavan vođa gerilaca.
Vilja se pridružio revolucionarnom pokretu protiv diktatorskih režima Porfirija Diaza i Viktoriana Uerte. Nakon što se posvađao sa saveznom državom Čiuaua, pobjegao je s drugim poznatim revolucionarom Emilianom Zapatom na sjever Meksika, gdje su živjeli kao banditi. Vilja je napao američke građane da pokaže da vlasti ne kontrolišu sjeverni dio zemlje.
Nakon što su Amerikanci poslali vojsku u potragu za njim, Vilja se sklonio, ali je 1920. postignut dogovor da dobije ranč kod grada Parala pod uvjetom da se ne bavi politikom. Na dan ubojstva, Vilja je bio u pratnji malog broja ljudi kada je na njega iz zasjede pucao sedam atentatora.
Nakon što je pogodio devet metaka, Vilja je preminuo na licu mjesta. Postoje razne teorije o tome tko je organizovao njegovo ubojstvo, a neki tvrde da su u to bili umiješani tadašnji i budući meksički predsjednici – Alvaro Obregon i Plutarko Elias Kaljes.
Ubistvo Panča Vilje izazvalo je brojne rasprave i kontroverze u Meksiku i širom svijeta. Vilja je postao ikona revolucionarnog pokreta i simbol borbe protiv nepravde i diktature. Njegova smrt ostavila je dubok trag u meksičkoj političkoj povijesti.
Iako je Vilja bio revolucionar i vođa gerilaca, njegova smrt pokazala je da su i oni ranjivi i da politička borba može imati fatalne posljedice. Njegova hrabrost i odlučnost inspirirali su mnoge ljude diljem svijeta da se bore za svoja prava i slobodu.
Iako je prošlo više od sto godina od njegove smrti, Pančo Vilja ostaje živ u srcima mnogih ljudi koji se dive njegovoj hrabrosti i borbi za pravdu. Njegovo ime će zauvijek biti povezano s revolucionarnim duhom i borbom za slobodu u Meksiku i širom svijeta.
