Film „Vizantijsko plavo“ iz 1993. godine, režisera Dragana Marinkovića, koji je snimljen prema priči Milorada Pavića „Vedžvudov pribor za čaj“, poznat je mnogima. Međutim, malo ljudi zna da postoji i istoimena boja koja je bila jedna od najdragocenijih boja srednjeg veka.
Vizantijska plava boja nije bila samo estetski izbor već je imala duboko simboličko značenje, predstavljajući duhovnost, čistoću i božansku svetlost. Ova boja je imala fascinantnu istoriju, počevši od svojeg porekla iz poludragog kamena lapis lazuli, koji je eksploatisan u rudnicima Sar-i-Sang u Avganistanu.
Sam lapis lazuli je složeni mineral koji osim plave boje sadrži primese kalcita, sodalita i pirita, dajući pigmentu jedinstvenu i upečatljivu nijansu. Proces dobijanja vizantijske plave boje bio je mukotrpan i dugotrajan, nazivan „alhemijskim“, jer je uključivao drobljenje kamena u fini prah i mešanje sa različitim sastojcima.
Nakon procesa proizvodnje, pigment se transportovao karavanskim putevima do srednjovekovne Srbije gde je bio korišćen u freskoslikarstvu i iluminaciji rukopisa. Vizantijsko plavo je krasilo freske u manastirima poput Studenice, Sopoćana, Gračanice i Dečana, gde je simbolizovalo duhovnu čistoću i božanski karakter.
Cena vizantijske plave boje bila je astronomska, jedan litar boje je vredeo koliko i kilogram zlata. Visoka cena odražavala je ne samo složen proces proizvodnje već i simbolički značaj boje, koja je bila rezervisana za najvažnije religiozne motive i freske.
Vizantijsko plavo nije samo pigment, već simbol umetničke izvrsnosti i duhovnog uzdizanja. Njegova retkost, visoka cena i kompleksan način proizvodnje čine ga jednim od najdragocenijih umetničkih materijala u istoriji. Danas, vizantijsko plavo ostaje svedočanstvo o umeću i duhovnosti prošlih vekova, zadržavajući svoju magiju i značaj i u savremenom svetu.
